02. In de schaduw van de dood - De wachtkamer van het dodenrijk
Kijk jij met een christelijke bril naar het hiernamaals, dus meteen na de dood naar de hemel of de hel, doe dan graag die bril even af. In deze studie wil ik een bijbels onderbouwd beeld geven van wat de Bijbel hierover zegt.
In een eerdere studie heb ik geschreven over “de mensen die ons voorgegaan zijn”. De studie heet: “In de schaduw van de dood - Waar blijven de overledenen?”. De rode draad daarin was: Hoe kan er al een oordeel of hemel zijn vóór het kruis en vóór de wederkomst? Dus hoe kunnen mensen naar de hemel gaan als Jezus nog niet voor hen gestorven is? En hoe kunnen zij geoordeeld zijn als dit pas aan het einde van dit tijdperk plaatsvindt?
In deze studie ga ik opnieuw op dit onderwerp in, maar nu vanuit een andere invalshoek.
Hier zien we dat de Bijbel ons leert dat de doden wachten in het dodenrijk, oftewel in de “Sheol”, zoals beschreven in het Oude of Eerste Testament. Hiermee wordt de plaats van de doden aangeduid. Dit is fundamenteel om de bijbelse visie op de dood, het hiernamaals en het oordeel te begrijpen. Ook lezen we dat er een eerste en tweede opstanding van de doden is, en ga ik in op de vertelling van de arme Lazarus en de rijke man.
1. Begrippen
We starten met de uitleg van de begrippen, zodat we dezelfde taal spreken.
1.1 Dodenrijk in de Bijbel
Sheol (Hebreeuws): woonplaats van de doden vóór de opstanding. Letterlijk: graf of verblijf van de doden.
Hades (Grieks): hetzelfde begrip als Sheol, maar dan in het Nieuwe of Tweede Testament.
Graf (qeber): fysieke rustplaats, geen geestelijke wereld.
1.2 Wat is eeuwig in de Bijbel?
Eeuwig in de Bijbel is niet altijd een tijd zonder begin en einde. Enkele voorbeelden:
- Over een werkperiode van Onesimus, dus tijd met begin en einde:
“Want hij is wellicht daarom enige tijd van u gescheiden geweest, opdat u hem voor eeuwig zou terughebben.” (Filemon 1:15)
- Prediker 1:4 zegt dat de aarde voor eeuwig blijft bestaan, maar Marcus 13:31 zegt dat de aarde zal vergaan. In Openbaring 21:1–4 staat dat er een nieuwe aarde zal komen.
- Sodom en Gomorra zullen “eeuwig branden” volgens Judas 1:7. Ook hier zien we een eeuwig met begin en einde.
Eeuwig zonder begin en einde:
- God leeft voor eeuwig. “Van eeuwigheid tot eeuwigheid bent U God.” (Psalm 90:2)
Eeuwig met begin maar zonder einde:
- Wanneer Jezus het koningschap opneemt, zal het een begin hebben maar geen einde:
“Hij zal heersen over de troon van David, tot in eeuwigheid.” (Jesaja 9:6–7)
1.3 Eerste en tweede opstanding
Opstanding van de gelovigen is de eerste opstanding.
Tussentijd van 1000 jaar.
Opstanding van de ongelovigen is de tweede opstanding.
2. Wat zegt de Bijbel over de Sheol of wachtkamer van de doden?
De Bijbel noemt de Sheol een plaats van duisternis, stikdonker, zonder orde. Rijk of arm: in de Sheol is geen onderscheid. Er is geen straf, geen beloning. In stilte liggen de doden in het land van vergetelheid. Zelfs Gods trouw wordt er niet meer ervaren. Het is een plaats zonder gemeenschap met God.
“Zou er van Uw goedertierenheid in het graf verteld worden, van Uw trouw in het verderf? Zouden Uw wonderen bekend worden in de duisternis, Uw gerechtigheid in het land van vergetelheid?” (Psalm 88:12–13)
“Voordat ik wegga – en niet meer terugkom – naar een land van duisternis en schaduw van de dood, een stikdonker land, als de duisternis zelf, de schaduw van de dood, zonder enige orde; het licht schijnt er als duisternis.” (Job 10:21–22)
3. Opstanding en oordeel
“En velen van hen die slapen in het stof van de aarde, zullen ontwaken, sommigen tot eeuwig leven, anderen tot smaad, tot eeuwig afgrijzen.” (Daniël 12:2)
Het woord “velen” (niet allen) verwijst naar “ieder die gevonden wordt, opgeschreven in het boek” (Daniël 12:1). Zij zullen opstaan tot eeuwig leven.
Andere vertalingen spreken duidelijker over twee verschillende bestemmingen op verschillende tijden (zie ook Johannes 5:28–29 en Handelingen 24:15).
3.1 De eerste opstanding
“En ik zag tronen, en zij gingen daarop zitten, en het oordeel werd hun gegeven. En ik zag de zielen van hen die onthoofd waren om het getuigenis van Jezus en om het Woord van God, en die het beest en zijn beeld niet hadden aanbeden, en die het merkteken niet ontvangen hadden op hun voorhoofd en op hun hand. En zij leefden en gingen als koningen regeren met Christus, duizend jaar lang.
Maar de overigen van de doden werden niet weer levend totdat de duizend jaar tot een einde gekomen waren. Dit is de eerste opstanding.
Zalig en heilig is hij die deel heeft aan de eerste opstanding. Over hen heeft de tweede dood geen macht, maar zij zullen priesters van God en van Christus zijn, en zij zullen met Hem als koningen regeren, duizend jaar lang.” (Openbaring 20:4–6)
De rechtvaardigen staan op tot eeuwig leven; de tweede dood heeft geen macht over hen.
3.2 De tweede opstanding en de tweede dood
Er zijn mensen die deelnemen aan de tweede opstanding omdat zij niet voor God gekozen hebben.
“En de dood en het rijk van de dood werden in de poel van vuur geworpen. Dit is de tweede dood.” (Openbaring 20:14)
“Wie overwint, zal geen schade lijden van de tweede dood.” (Openbaring 2:11)
Maar wat betreft de lafhartigen, ongelovigen, verfoeilijken, moordenaars, ontuchtplegers, tovenaars, afgodendienaars en alle leugenaars: hun deel is in de poel die van vuur en zwavel brandt. Dit is de tweede dood.” (Openbaring 21:8)
De Bijbel is duidelijk: wie deelheeft aan de tweede opstanding, sterft uiteindelijk de tweede dood.
4. Lazarus en de rijke man
Jezus sprak volgens Markus 4:33-34 veel in gelijkenissen. Het verhaal van Lazarus en de rijke man is een gelijkenis. Jezus zou nooit iets onderwijzen dat strijdt met de Schrift. De gelijkenis biedt een theologische les over moraliteit, rijkdom, mededogen, het hiernamaals en het oordeel.
Het verhaal is niet letterlijk bedoeld; anders zouden we allemaal in “Abrahams schoot” moeten liggen, wat duidelijk symbolisch is.
Vanaf Lukas 14 spreekt Jezus al in gelijkenissen en gaat daarmee door. Ook de verhalen in Lukas 15 en 16 worden als gelijkenissen verteld, hoewel dit niet telkens expliciet wordt ingeleid.
Wanneer we dit verhaal lezen als gelijkenis, leren we de boodschap: We hebben nú een keuze. Na de dood is er geen keuze meer. We hebben de Bijbel als richtlijn, en die moeten we gebruiken.
Heb je nog vragen over de misdadiger aan het kruis, lees dan mijn studie, 01. In de schaduw van de dood - De doden zijn dood. Daar heb ik dit uitgebreid uitgelegd.
Greetje Jansen